In Warschau zijn de gevolgen van de tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging nog erg aanwezig. Voor een lesje geschiedenis kun je zelfs een speciale route lopen langs de belangrijkste monumenten. Ik liep deze Holocaust route dwars door de Getto van Warschauen dit maakte grootte indruk.

Wat is de Getto?

In 1940 tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de Nazi’s alle joden in Warschau te verhuizen naar één plek en hieromheen werd een drie meter hoge muur gebouwd. Dit was het begin van de grootste Joodse Getto, die steeds voller en voller raakte. Uiteindelijk zaten er zo’n 450.000 joden vast in de Getto.

Na drie jaar verhongeren, ziektes en deportaties, waren er nog maar 40.000 tot 50.000 joden ‘over’. De echte woede kwam echter pas, nadat de joden erachter kwamen dat ze niet gedeporteerd werden naar werkkampen, maar vernietigingskampen. Op 19 april begon de Joodse opstand, die met forse kracht werd neergeslagen. De Duitsers brandden de gehele Getto plat en maakte alles met de grond gelijk.

Resten van de Getto in Warschau

Doordat de Getto eigenlijk met de grond gelijk is gemaakt, is er niet veel meer te zien van de Holocaust in Warschau. Toch zijn er nog genoeg monumenten en stukjes muur te ontdekken om ons te herinneren aan deze vreselijke gebeurtenissen.

Een gedeelte van de originele muur is te zien in de Gouden straat (Ulica Zlota 60) en in de Hooi Straat (Ulica Sienna 55). Ga hier zeker even naar binnen en zie hoe de mensen hier nu leven en hoe het ooit was.

Daarachter zie je nog enkele vervallen gebouwen van vroeger rondom het Paddestoelen Plein (Plac Grzybowski). Dit is nu nog steeds een Joodse buurt met eettentjes, het Joodse theater Teatr Zydowsku en in een zijstraatje ook de enige synagoge van Warschau, Nozyk Synagogue.

Loop ook zeker door de Ulica Prozna, waar je de enige huizenblokken tegenkom uit de Getto-tijd. Let goed op en wellicht zie je ook wel de kogelgaten in de muren. Verder is hier bijna alles verlaten en vervangen, op één cafeetje na: het Café Prózna op nummertje 12.

We vervolgen de route met de metro helemaal naar boven richting het vrachtstation, waar de joden werden gedeporteerd naar vernietigingskamp Treblinka: de Umschlagplatz. Dit station is nu een monument voor de slachtoffers van de Holocaust en in de gedenksteen staan 448 joodse voornamen gegraveerd.

Te voet gaan we verder richting het Museum van de Opstand door de Ulica Mila. Onderweg lopen we langs meerdere grafstenen en gedenkstenen van de opstand. Ergens op de helft bezoeken we de bunker op nummer 18. Dit was het hoofdkwartier van het verzet en hier zat o.a. de verzetsleider Mordechaj Anielewicz ondergedoken.

Aangekomen bij het multimediale POLIN Muzeum Historii Żydów Polskich (Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden) is het opeens alsof je in een nieuwe wereld terecht komt. Dit museum is namelijk qua architectuur prachtig en zo anders vergeleken met de vervallen gebouwen eerder. Binnen leer en zie je alles over de geschiedenis van de Poolse Joden, maar alleen al voor het gebouw moet je eigenlijk naar binnen. Rondom het museum staan tevens meerdere monumenten ter nagedachtenis. Allemaal bijzonder en indrukwekkend, en dan vooral het monument voor de helden van de Getto (pomnik Bohaterów Getta) recht tegenover het museum.

Vanuit de uitgang van het museum ga je vervolgens rechtdoor de straat in totdat je bij een park komt. Hier is het even goed kijken op de grond, maar daar vind je iets wat je door heel Warschau zomaar kunt tegenkomen: de grens van de Getto. Dit is het eindpunt van onze route.

De muur is misschien weg, maar de herinnering blijft.

Tip:

Wij zijn de route onderaan in het zuiden begonnen maar ik adviseer om juist in het noorden te beginnen (dit scheelt heel veel lopen). Bij het monument op de ‘Umschlagplatz’, richting het Museum, vervolgens naar de joodse wijk en de synagoge, de oude muur en eindigen in de Ulica Prozna.

De route stap-voor-stap

• Startpunt: Umschlagplatz. Tram 35 en Bus 157 stoppen “voor de deur” (bushalte Dzika).
• ZIEN: Umschlagplatz (tegenover Stawki 5/7).
• te voet naar Ulica Mila en dan rechtdoor.
• ZIEN: Ulica Mila 18.
• rechtdoor blijven lopen richting Mordechaja Anielewicza  St.
• ZIEN:Pomnik Bohaterów Getta.
• DOEN: Bezoek POLIN Museum van de Geschiedenis van de Poolse Joden.
• loop de straat Anielewicza in tot het volgende kruispunt met de straat Andersa.
• ZIEN: op de grond, waar de oude Getto muur stond.
• OPTIE: aan de andere kant van het park is het Monument van de Opstand te bewonderen (adres: Plac Krasinskich Warszawa).
• pak hier de tram (tramhalte Muranow 06) naar Krolewska.
  (of stop onderweg bij de halte Pl. Bankowy om het Joodse Theater te zien (adres: Senatorska 35).
• je komt hier terecht bij Plac Grzybowski en de straat Prozna (met oude vervallen gebouwen).
• DOEN: kopje koffie halen bij Café Prózna op nummertje 12.
• loop verder richting de straat Twarda, waar je de synagoge kunt bezoeken.
• ZIEN: Synagoge.
• loop de straat Emilii Plater in en loop rechtdoor tot de kruising met de straat Zlota.
• ZIEN: stuk Getto muur.
• loop door naar de straat Sienna (nr. 55) voor nog een stuk muur.
• EINDPUNT

Nog meer weten over de Getto en de opstand?

Wil jij je nog beter voorbereiden op jouw trip naar Warschau en/of meer weten over de Getto? Kijk dan ook de film ‘The Pianist’ van Roman Polanksi. Deze prachtige film vertelt het verhaal van een Pools-Joods pianist die leeft in de Getto. Ook is een bezoek aan het Muzeum Powstania Warszawskiego een aanrader. Dit Museum van de Opstand brengt je terug in de tijd en toont je het leven in de Getto. Waarschuwing: niet geschikt voor kinderen of gevoelige mensen. Zelf was ik er ook helemaal stil van ..